کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان یک کیسه غیرطبیعی پر از مایع است که داخل یکی از تخمدان‌های زنان شکل می‌گیرد. تخمدان‌ها اندام تناسلی زنان هستند که در پایین شکم قرار دارند.
تخمدان‌ها در طول مرحله تخمک‌گذاری هر چرخه قاعدگی یک تخمک آزاد می‌کنند. کیست‌های داخل تخمدان یک مشکل نسبتا رایج هستند و می‌توانند زنان را در هر سنی مبتلا کنند.
کیست تخمدان دختران یا زنان ممکن است در یک یا هر دو تخمدان آنها شکل گیرند. این کیست‌ها می‌توانند به شکل یک کیسه یا خوشه‌ای به وجود آیند و گاهی پر از مواد دیگری مانند خون به همراه مایع داخلی خود هستند.
انواع مختلف کیست تخمدان
رایج‌ترین انواع کیست تخمدان (که کیست‌های عملکردی نامیده می‌شوند) در طول دوران چرخه قاعدگی به وجود می‌آیند. آنها معمولا خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند.
متداول‌ترین انواع کیست‌ها را در ادامه نام می‌بریم.
کیست‌های فولیکولی
در چرخه طبیعی قاعدگی خانم‌ها، یک تخمدان هر ماه یک تخمک آزاد می‌کند. این تخمک داخل یک کیسه کوچک به اسم فولیکول رشد می‌کند.
زمانی که تخمک به بلوغ می‌رسد، فولیکول پاره می‌شود تا آن را آزاد کند. کیست‌های فولیکولی زمانی شکل می‌گیرند که عمل پاره شدن رخ نمی‌دهد.
بنابراین، فولیکول به رشد خود ادامه می‌دهد تا به شکل یک کیست در آید. کیست‌های فولیکولی اغلب علائمی ندارند و در عرض ۱ تا ۳ ماه دفع می‌شوند.
کیست‌های کورپوس لوتئوم
زمانی که فولیکول پاره می‌شود و تخمک را آزاد می‌کند، کیسه فولیکول خالی منقبض می‌شود و توده سلولی به اسم کورپوس لوتئوم به وجود می‌آورد.
کورپوس لوتئوم هورمون‌سازی می‌کند تا برای چرخه قاعدگی و تخمک بعدی آماده شود. کیست کورپوس لوتئوم زمانی شکل می‌گیرد که انقباض کیسه مورد نظر رخ ندهد.
تحت این شرایط، کیسه مورد نظر به جای آن پس از آزاد کردن تخمک مجددا بسته خواهد شد و داخل آن را مایع پر می‌کند. اکثر این کیست‌ها پس از چند هفته برطرف می‌شوند.
با این حال، این کیست‌ها می‌توانند به عرض ۴ اینچ رشد کنند. همچنین ممکن است خونریزی کنند یا با پیچاندن تخمدان باعث ایجاد دردهای کیست تخمدان شوند.
مصرف بعضی از داروهایی که برای تخمک‌گذاری تجویز می‌شوند، می‌تواند خطر ابتلا به این کیست‌ها را افزایش دهد.
بعضی کیست‌های تخمدان که کمتر رایج هستند، در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند.
اندومتریوما (کیست شکلاتی)
دلیل ایجاد کیست شکلاتی آندومتریوز است. آندومتریوز زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های اندومتریال رحم بیرون از رحم رشد می‌کنند.
کیست درموئید
کیست درموئید معمولا علائمی ندارد و از سلول‌های تخمک‌ساز به وجود می‌آیند.
کیست سیست آدنوما
کیست‌های سیست آدنوما سرشار از مایع آبکی هستند و اندازه آنها گاهی می‌تواند بزرگ شود.
در برخی زنان، اندازه کیست تخمدان چپ یا راست ممکن است به علت بیماری به نام سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) بسیار کوچک باشد.
PCOS در واقع یکی از بیماری‌های است که در آن کیست تخمدان و نازایی در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند.
بعضی از انواع کیست‌ها نیز سرطانی هستند، گرچه به ندرت به وجود می‌آیند و در زنان سالخوردهتر رایجتر هستند.
کیست تخمدان سرطانی باعث سرطان تخمدان می‌شوند. به
کدام دسته از زنان کیست تخمدان می‌گیرند؟
کیست تخمدان راست یا چپ مشکلی رایج برای تمام زنانی است که چرخه قاعدگی منظم دارند. در حقیقت، در تخمدان اکثر زنان هر ماه حداقل یک کیست فولیکولی یا کورپوس لوتئوم شکل می‌گیرد.
ممکن است از وجود کیست باخبر نباشید، مگر این که دلایل مختلف باعث رشد بیش از حد آن شوند یا چندین کیست شکل گیرد.
تقریبا در تخمدان ۸ درصد زنانی که پیش از دوران یائسگی خود قرار دارند کیست‌های بزرگی شکل می‌گیرد که به راهکارهای درمانی مانند لاپاراسکوپی کیست تخمدان نیاز دارند.
- کیست‌های تخمدان پس از دوران یائسگی کمتر دیده می‌شوند و زنانی که در این سن کیست تخمدان دارند، بیشتر در معرض خطر سرطان تخمدان قرار می‌گیرند.
آیا بین کیست تخمدان و سرطان ارتباطی وجود دارد؟
بله، بعضی از کیست‌های تخمدان می‌توانند سرطانی شوند، ولی اکثر کیست‌ها سرطانی نیستند.
خطر سرطان تخمدان با افزایش سن زنان بیشتر می‌شود. آزمایش برای بررسی سرطان تخمدان برای اکثر زنان توصیه نمی‌شود.
چون، نتیجه تست می‌تواند مثبت کاذب باشد، یعنی فرد بر خلاف آن چه که آزمایش نشان می‌دهد، سرطان نداشته باشد
آیا بین کیست تخمدان و بارداری ارتباطی وجود دارد؟
تشکیل کیست‌های تخمدان در دوران بارداری رایج هستند و معمولا خطری ندارند. کیست‌هایی که در دوران بارداری به رشد خود ادامه می‌دهند ممکن است باعث خونریزی یا پیچیدگی تخمدان و حتی مشکلاتی برای زایمان شوند.
علاوه بر این، اکثر کیست‌ها روی احتمال بارداری شما تاثیر نمی‌گذارند. گرچه، گاهی ایجاد کیست می‌تواند بارداری را سخت کند.
زندگی شلوغ و مدرن امروزی گاهی باعث می‌شود سلامت خودمان را نادیده بگیریم. مخصوصا زمانی که یادمان برود چقدر نقش ما به عنوان یک زن اهمیت دارد.کیست‌های تخمدان کیسه‌های پر از مایع در یک تخمدان یا روی سطح آن هستند.
کیست‌ها در بدن بسیاری از زنان در برهه‌ای از زندگی آنها ایجاد خواهند شد.در این مطلب می‌خواهیم روش‌های رفع کیست تخمدان و درمان آن را توضیح دهیم.
علائم کیست تخمدان
تخمدان‌ها قسمتی از دستگاه تناسلی زنان هستند و در پایین شکم و در دو طرف رحم قرار دارند.
گاهی اوقات، یک کیسه پر از مایع به اسم کیست در یکی از تخمدان‌ها شکل می‌گیرد. در این مطلب علائم کیست تخمدان و دلایل ایجاد آن را بررسی می‌کنیم.
علائم کیست تخمدان در پریودی و سایر مواقع فرقی ندارد و ممکن است زمانی که کیست بزرگ می‌شود، نمایان شوند. از جمله:
- نفخ و تورم شکم
- حرکات دردناک روده
- درد لگن پیش از دوره قاعدگی یا در طول آن
- رابطه جنسی دردناک
- درد خفیف در قسمت پایین کمر یا ران‌ها
- حساسیت سینه‌ها
- پریود نامنظم
- احساس پر بودن در قسمت پایین شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- اضافه وزن بدون دلیل
- خونریزی غیرطبیعی واژن
- تکرر ادرار
- مشکلات در خالی کردن کامل روده یا مثانه
گاهی اوقات علائم کیست تخمدان در حدی است که زنان باید فورا به پزشک مراجعه کنند، از جمله:
این علائم پارگی یک کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان را نشان می‌دهند. هر دو عارضه اگر زود درمان نشوند، می‌توانند عواقب جدی داشته باشند.
علائم کیست تخمدان در دختران
کیست‌های تخمدان ممکن است کوچک باشند و علائمی از خود نشان ندهند با این حال اگر در دختران مشکل پیچ‌خوردگی تخمدان به وجود آید، علائم او فوریتری و شدیدتر خواهد بود. از جمله:
- درد شدید لگن
- حالت تهوع و استفراغ
- از هوش رفتن
- تنفس سریع
این علائم پارگی یک کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان را نشان می‌دهند. هر دو عارضه اگر زود درمان نشوند، می‌توانند عواقب جدی داشته باشند.
دلایل به وجود آمدن کیست تخمدان
رایج‌ترین دلایل ایجاد کیست تخمدان به شرح زیر هستند:
مشکلات هورمونی
کیست‌های تخمدان عملکردی (فانکشنال) معمولا خودبه‌خود بدون نیاز به درمان رفع می‌شوند.
علت ایجاد آنها می‌تواند مشکلات هورمونی یا مصرف داروهای درمان نازایی مانند کلومیفن باشد که برای کمک به تخمک‌گذاری تجویز شوند.
آندومتریوز
زنان مبتلا به آندومتریوز می‌توانند مبتلا به یکی از انواع کیست تخمدان به اسم اندومتریوما (کیست شکلاتی) شوند. در این عارضه سلول‌های اندومتریال رحم خارج از رحم فرد رشد می‌کنند. قسمتی از بافت اندومتریوز ممکن است به تخمدان متصل شود و یک زایده شکل دهد. این کیست‌ها می‌توانند در دوران قاعدگی زنان یا در حین انجام رابطه جنسی دردناک باشند.
بارداری
یک کیست تخمدان به صورت طبیعی در اوایل دوران بارداری شکل می‌گیرد تا به تقویت بارداری تا زمان تشکیل جفت، کمک کند. گاهی، این کیست روی تخمدان تا اواخر بارداری باقی می‌ماند و باید برداشته شود.
عفونت‌های شدید لگنی
یک علت به وجود آمدن کیست تخمدان ممکن است عفونت‌ها باشد. آنها می‌توانند به تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی سرایت کنند و این بیماری را به وجود آورند.
سابقه قبلی
اگر قبلا یک کیست تخمدان داشتید، احتمال ایجاد یک کیست جدید بیشتر است.
علاوه بر دلایل کلی بالا، علت تشکیل یک کیست با توجه به انواع کیست تخمدان متفاوت است. در واقع کیست‌های تخمدان در دو دسته کلی عملکردی و پاتولوژیک قرار می‌گیرند که دلایل ایجاد هر کدام متفاوت است.
کیست تخمدان عملکردی
رایج‌ترین انواع کیست تخمدان عملکردی هستند و در دو دسته کیست تخمدان لوتئوم (جسم زرد) و فولیکولی (ساده) قرار می‌گیرند. کیست‌های عملکردی بی‌خطر هستند و به عنوان بخشی از چرخه طبیعی قاعدگی شکل می‌گیرند و عمر کوتاهی دارند.
کیست فولیکولی
هر زن دو تخمدان دارد. تخمک از یک تخمدان به سمت رحم حرکت می‌کند تا در لقاح با اسپرم بارور شود.
این تخمک در فولیکول شکل می‌گیرد که حاوی مایع است تا از تخمک در حال رشد محافظت کند. زمانی که تخمک آزاد می‌شود، فولیکول می‌ترکد. گاهی، فولیکول مایع خود را بیرون نمی‌ریزد و پس از رهاسازی تخمک منقبض می‌شود یا تخمک را رها نمی‌کند. فولیکول با مایع متورم و تبدیل به یک کیست تخمدان فولیکولی می‌شود. این نوع کیست معمولا در هر زمانی ممکن است ظاهر شود و به صورت طبیعی در عرض چند هفته برطرف خواهد شد.
کیست لوتئوم
این کیست‌ها به ندرت ایجاد می‌شوند. پس از آزادسازی تخمک، بافت‌هایی به اسم کورپوس لوتئوم به جا می‌مانند. کیست لوتئوم زمانی شکل می‌گیرد که کورپوس لوتئوم با خون پر شود. این نوع کیست معمولا پس از چند ماه برطرف می‌شود. گرچه گاهی ممکن است بترکد که نتیجه آن درد ناگهانی و خونریزی داخلی است.
کیست‌های پاتولوژیک
یکی دیگر از انواع کیست تخمدان که داخل تخمدان‌ها رشد می‌کنند، بی‌خطر یا سرطانی هستند و در دو دسته درموئید و سیست آدنوما قرار می‌گیرند.
کیست درموئید
این نوع کیست معمولا خوش‌خیم است. آنها از سلول‌های تخمک‌ساز شکل می‌گیرند و باید با عمل حراجی برداشته شوند.
کیست سیست آدنوما
این کیست از سلول‌هایی به وجود می‌آید که بخش خارجی تخمدان را می‌پوشانند. بعضی از آنها حاوی یک ماده ضخیم و مخاطی مانند هستند، در حالی که سایرین مایع شبیه به آب دارند. این کیست‌ها در زنان بالای ۴۰ سال معمولا دیده می‌شوند، با یک ساقه به تخمدان متصل هستند و باید با جراحی بیرون آورده شوند.
عوارض کیست تخمدان
کیست تخمدان اغلب مشکلی به وجود نمی‌آورد، ولی گاهی می‌تواند عوارض زیر را داشته باشد.
پیچ‌خوردگی تخمدان
ساقه یک تخمدان اگر کیست روی آن رشد کند، می‌تواند پیچ‌خورده شود. این پیچ‌خوردگی می‌تواند رسیدن خون به کیست را مسدود کند و باعث ایجاد درد شدید در قسمت پایین شکم شود.
ترکیدن کیست
اگر یک کیست بترکد، بیمار درد شدیدی را در قسمت پایین شکم حس خواهد کرد. اگر کیست عفونی باشد، درد بدتر خواهد بود.
همچنین ممکن است خونریزی رخ دهد. علت کیست تخمدان در بروز علائم آن تاثیرگذار است و این علائم ممکن است شبیه به آپاندیس باشند.
سرطان
در موارد نادر، یک کیست ممکن است یک شکل اولیه از سرطان تخمدان باشد.
درمان کیست تخمدان
درمان بستگی به موارد زیر دارد:
- سن فرد
- آیا بیمار وارد دوران یائسگی شده است یا نه.
- اندازه و ظاهر کیست
- آیا علائمی وجود دارد یا نه؟
راهکارهای درمانی به شرح زیر هستند.
انتظار همراه با توجه
گاهی بهترین راهکار انتظار همراه با توجه است، به ویژه اگر کیست کوچک و از نوع عملکردی باشد (۲ تا ۵ سانتی‌متر) و بیمار یائسه نشده است.
قرص‌های جلوگیری از بارداری
برای کاهش شکل‌گیری کیست‌های جدید در چرخه‌های آینده قاعدگی، پزشک ممکن است مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری را پیشنهاد کند.
جراحی
اگر کیست خودبه‌خود از بین نرود، یک راهکار درمانی جراحی است. پزشک ممکن است تحت شرایط زیر جراحی را پیشنهاد کند:
- علائم خاصی وجود دارد.
- کیست اندازه بزرگی دارد یا به نظر می‌رسد در حال رشد است.
- ظاهر کیست شبیه به انواع کیست‌های عملکردی نیست.
- کیست همچنان ۲ تا ۳ چرخه قاعدگی وجود داشته است.
جراحی به دو روش انجام می‌شود:
لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یا جراحی سوراخ کلید. در این روش جراح یک برش کوچک ایجاد می‌کند و به کمک از ابزارهای بسیار کوچکی کیست را در می‌آورد.
در اکثر موارد، بیمار می‌تواند در همان روز به خانه برگردد. این نوع جراحی معمولا روی باروری خانم‌ها تاثیر نمی‌گذارد و مدت زمان بهبود سریع است.
لاپاراتومی
پزشک زمانی این نوع جراحی را پیشنهاد می‌کند که کیست سرطانی است. جراح روی شکم یک برش بزرگ‌تر ایجاد می‌کند و با بیرون آوردن کیست آن را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد.
اگر کیست سرطانی باشد، برای آزمایش نمونه‌برداری خواهد شد و اگر نتایج نشان دهند که فرد سرطان دارد، پزشک اندام‌ها و بافت بیشتر مانند رحم و تخمدان‌ها را در خواهد آورد.
بیمار پیش از جراحی ابتدایی معمولا حداقل ۲ روز در بیمارستان بستری است.
چطور از کیست تخمدان می‌توان جلوگیری کرد؟
هنوز پاسخی برای سوال نحوه پیشگیری کیست تخمدان وجود ندارد. کیست ممکن است در بدن تمام افرادی که تخمک‌گذاری می‌کنند تشکیل شود.
اگر تعداد دفعات تشکیل کیست تخمدان در بدن شما زیاد است، دکتر ممکن است برای جلوگیری از تخمک‌گذاری قرص‌های هورمونی جلوگیری از بارداری تجویز کند.
مصرف این قرص‌ها احتمال بروز کیست‌های جدید را کاهش خواهد داد.
دیدگاه خود را بنویسید