فتق چیست؟ با انواع فتق و درمان آن ها آشنا شویم

انواع فتق های رایج

فتق کشاله ی ران

فتق کشاله ی ران شایع ترین نوع فتق است که حدود ۷۰ % فتق ها را تشکیل می دهد. این فتق زمانی رخ می دهد که روده از طریق یک نقطه ی ضعیف یا پارگی در دیواره ی تحتانی شکم به داخل کانال اینگوئینال (کانال مغبنی یا کشاله ی رانی) خارج شود. لازم است بدانید که کانال اینگوئینال در کشاله ی ران قرار دارد. در مردان، کانال اینگوئینال جایی است که از طریق آن، طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه ی بیضه عبور می کند. طناب اسپرماتیک بیضه ها را بالا نگه می دارد. در زنان، کانال اینگوئینال حاوی رباطی است که رحم را در جایگاهش نگه می دارد. این نوع فتق در مردان شایع تر از زنان است. به این دلیل که بیضه ی یک مرد از طریق کانال اینگوئینال اندکی پس از تولد نزول پیدا می کند و کانال اندکی پس از این پروسه بسته خواهد شد. گاهی کانال به درستی بسته نمی شود و یک ناحیه ی ضعیف مستعد ابتلا به فتق، ایجاد می کند.

فتق هیاتال

فتق هیاتال هنگامی رخ می دهد که بخشی از شکم از طریق دیافراگم به داخل قفسه ی سینه نفوذ کند. دیافراگم یک لایه ی عضلانی است که اندام های شکمی را از اندام های قفسه ی سینه، جدا می کند و با انقباض خود و کشیدن هوا به داخل ریه ها، به تنفس کمک می کند.
این نوع فتق در افرادی که بیش از ۵۰ سال سن دارند شایع تر است، و بروز آن در کودکان به علت یک نقص مادرزادی در زمان تولد می باشد. فتق هیاتال تقریبا همیشه باعث رفلاکس معده (نشت رو به عقب محتوای معده به مری) و ایجاد سوزش سر دل می شود.

فتق نافی

فتق نافی می تواند در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه رخ دهد. این اتفاق زمانی می افتد که روده ها از طریق دیواره ی شکم در نزدیکی ناف بیرون می زنند و برآمده می شوند. ممکن است در داخل ناف کودک تان یا اطراف آن، یک برآمدگی را مشاهده کنید، به خصوص هنگامی که فرزندتان گریه می کند.
فتق نافی تنها نوع فتق است که به دلیل قوی تر شدن عضلات دیواره ی شکم، اغلب تا یک سالگی به خودی خود بهبود می یابد. اگر تا یک سالگی برطرف نشود ممکن است برای اصلاح آن جراحی لازم باشد.

فتق برشی

فتق برشی پس از جراحی شکمی ممکن است رخ دهد. روده از طریق محل برش یا بافت ضعیف شده ی اطراف آن بیرون می زند.

تشخیص

فتق برشی معمولا از طریق معاینه ی فیزیکی تشخیص داده می شود. هنگام ایستادن، سرفه کردن یا زور زدن، پزشک در شکم یا کشاله ی ران برآمدگی را لمس خواهد کرد. فتق هیاتال با عکس رادیوگرافی و آندوسکوپی تشخیص داده می شود. رادیوگرافی با بلع باریم، یک سری تصاویر اشعه ی ایکس از دستگاه گوارش است. تصاویر پس از نوشیدن محلول مایع حاوی باریم که کاملا در تصاویر اشعه ی ایکس نشان داده می شود، ثبت می شوند. آندوسکوپی شامل یک دوربین کوچک متصل به یک لوله است که از طریق گلو به سمت مری و معده فرستاده می شود. فتق نافی در کودکان با سونوگرافی تشخیص داده می شود. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، از ساختارهای داخل بدن تصاویری را ایجاد می کند.

علائم فتق

علائم شایع فتق اینگوئینال عبارتند از:

شایع ترین علامت فتق اینگوئینال، برآمدگی یا توده در منطقه است. در مورد فتق اینگوئینال، ممکن است یک توده در دو طرف استخوان شرمگاهی خود (جایی که کشاله ی ران و ران به هم می رسند) احساس کنید. بیشتر در حالت ایستاده، خم شدن و یا سرفه در هنگام لمس، فتق را احساس می کنید.
درد یا ناراحتی در منطقه ی آسیب دیده (معمولا قسمت پایین شکم)، به ویژه در هنگام خم شدن، سرفه یا بلند کردن اجسام
احساس ضعف، فشار و یا سنگینی در شکم

احساس سوزش، داغ شدن، یا درد در محل برآمدگی

اگر کودک تان فتق دارد، ممکن است فقط زمانی که گریه می کند برآمدگی را احساس کنید. برآمدگی معمولا تنها علامت فتق نافی است.

علائم فتق هیاتال عبارتند از:

ریفلاکس اسید: زمانی که اسید معده به عقب، به داخل مری حرکت می کند و باعث احساس سوزش سر دل می شود.
درد قفسه ی سینه
اختلال بلع
در برخی موارد، فتق هیچ نشانه ای ندارند. حتی شما ممکن است هیچ اطلاعی از وجود آن نداشته باشید و طی معاینه ی فیزیکی یا پزشکی معمول برای یک مشکل غیر مرتبط با فتق، از آن آگاه شوید.

دلایل فتق

فتق به علت ترکیبی از ضعف عضلات و فشار ایجاد می شود. بسته به علت آن، فتق ممکن است به سرعت یا طی یک دوره ی طولانی ایجاد شده و پیشرفت کند.

علت رایج ضعف عضلات عبارتند از:

• ناتوانی در بسته شدن کامل دیواره ی شکم در رحم ، که یک نقص مادرزادی است.
• سن
• سرفه ی مزمن
• ضعف عضلانی ناشی از آسیب یا جراحی

عواملی که بدن را تحت فشار قرار می دهند و ممکن است باعث فتق شوند، (به خصوص اگر عضلات ضعیف باشند) عبارتند از:

• بارداری: بر شکم فشار وارد می کند.
• یبوست: باعث ایجاد فشار در هنگام حرکت روده ها می شود.
• بلند کردن اجسام با وزن سنگین
• وجود مایع در شکم یا آسیت
• افزایش وزن ناگهانی
• جراحی قبلی (در منطقه ای که اکنون دچار فتق شده)
• سرفه یا عطسه ی مداوم

عوامل خطر

عوامل افزایش خطر ابتلا به فتق عبارتند از:

• سابقه ی شخصی یا خانوادگی فتق
• اضافه وزن یا چاقی
• سرفه ی مزمن
• یبوست مزمن
• سیگار کشیدن، که می تواند موجب سرفه ی مزمن شود.
• شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز می تواند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستیک عملکرد ریه ها را کاهش می دهد و باعث سرفه ی مزمن می شود.

درمان فتق

درمان فتق بستگی به اندازه ی فتق و شدت علائم دارد. گزینه های درمان فتق شامل: نظارت برای عوارض احتمالی، تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی است.

تغییرات سبک زندگی:

تغییرات غذایی اغلب می تواند علائم فتق هیاتال را درمان کند، اما فتق را از بین نمی برد.

اجتناب از وعده های غذایی حجیم یا سنگین

نخوابیدن و دراز نکشیدن و خم نشدن پس از یک وعده غذایی

حفظ وزن در محدوده ی مناسب

برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق و کاهش برخی از علائم کمک کنند. با این حال، انجام نادرست تمرین می تواند فشار در آن منطقه را افزایش دهد و در واقع باعث افزایش برآمدگی فتق شوند. بهتر است در مورد نحوه ی انجام تمرینات از پزشک یا فیزیوتراپیست کمک بخواهید.

دارو:
اگر فتق هیاتال دارید، داروهایی که اسید معده را کاهش می دهند، (شامل آنتی اسید ها، مسدود کننده های گیرنده H2 و مهار کننده های پروتون پمپ) علائم تان را بهبود می بخشند.

عمل جراحی:
اگر فتق در حال رشد کردن و بزرگتر شدن است یا باعث درد می شود، عمل ترمیم فتق (دوختن سوراخ موجود در دیواره ی شکمی با استفاده از مش) انجام می شود. عمل ترمیم فتق می تواند به صورت جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود. جراحی لاپاروسکوپی با استفاده از یک دوربین کوچک و تجهیزات جراحی کوچک، تنها با استفاده از چند برش کوچک، انجام می شود و به بافت اطراف آسیب کمتری می رساند. جراحی باز دوره ی نقاهت طولانی تری دارد و ممکن است نتوانید به طور معمول به مدت ۶ هفته حرکت کنید. جراحی لاپاروسکوپی دوره ی نقاهت بسیار کوتاهی دارد، اما خطر عود فتق بیشتر است.علاوه بر این، همه ی فتق ها مناسب جراحی لاپاروسکوپی نیستند مثل فتقی که در آن بخشی از روده به داخل کیسه ی بیضه منتقل شده است.

عوارض:

در صورت عدم درمان، فتق بزرگ تر و دردناک تر می شود. بخشی از روده می تواند در دیواره ی شکم به دام بیافتد و باعث انسداد روده، درد شدید، تهوع یا یبوست شود. فتق درمان نشده می تواند فشار زیادی بر روی بافت های اطراف ایجاد کند و باعث تورم و درد ناحیه ی اطراف شود.
اگر بخشی از روده که به دام افتاده است، خون کافی دریافت نکند اختناق و خفگی رخ می دهد و منجر به مرگ یا عفونت بافت روده می شود. فتقی که دچار خفگی شده باشد، تهدید کننده ی حیات است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.

پیشگیری

نمی توان همیشه از ضعف عضلانی که باعث ایجاد فتق می شود جلوگیری کرد اما می توان میزان فشار روی بدن را کاهش داد. این کار ممکن است در جلوگیری از ایجاد یا بدتر شدن فتق، کمک کند.
نکات پیشگیرانه عبارتند از:

• ترک سیگار
• مراجعه به پزشک در زمان بیماری، برای جلوگیری از ایجاد سرفه ی مداوم
• حفظ وزن بدنی سالم
• اجتناب از زور زدن در هنگام دفع مدفوع یا ادرار کردن
• اجتناب از بلند کردن اجسامی که برایتان بیش از حد سنگین هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با توجه به درمان فتق بهتر است هر زمان احساس درد و شک به فتق داشتیم به پزشک جراحی عمومی مراجعه کنیم.